Het verhaal dat begon met de Hollandse garnaal

Duidelijk een vak apart, want de complete roestvrij stalen ‘garnalenfabriek’ inclusief transportlijnen, sorteerpunten en kookketels moet passen binnen de beperkte ruimte aan boord van een schip en alle onderdelen moeten tegen zeewater kunnen. Garnalenvissers kunnen rekenen op degelijke apparaten die energiezuinig zijn, veilig, onderhoudsarm en makkelijk schoon te maken. Alles staat in het teken van het efficiënt, snel, milieubewust én rendabel aan wal brengen van zoveel mogelijk garnalen in topvorm. Dat wil zeggen: lekker vers en ‘met een mooie kromming’.

Gerben de Boer, de zoon van eigenaar Melle de Boer, geeft een rondleiding door de montagehal. Hij is 22 en werkvoorbereider in het bedrijf. Vader Melle: ‘Hij heeft er wel talent voor, zowel wat de techniek betreft als in de contacten met mensen. De ervaring komt vanzelf wel.’ Bij De Boer RVS begeleiden ze een klant van begin tot eind. Van het samenstellen van de complete productielijn, inclusief spoelmolen, schudzeef, sorteerzeef, opvangbakken, kookketel en koelmachine tot de montage, het vakkundig inbouwen van de straat aan boord.

Garnalen sorteren werkte altijd ongeveer zo: in de wanden van een brede, ronddraaiende trommel, die wel wat wegheeft van een wasmachinetrommel, zitten overal kleine gaatjes. Met een doorsnee van 14 of 16 mm, de gemiddelde grootte dus van een volwassen, Hollandse garnaal. Goed om te weten: De Boer RVS werkt vooral voor de vissers in de garnalenhoofdsteden Urk, Harlingen, Zoutkamp en Wieringen, verder Duitsland en Denemarken. We hebben het niet over exotische knoeperds van garnalen of gamba’s. Wat we niet wisten: onze garnalen worden al meteen op zee voorgekookt en daarna gekoeld, om de kwaliteit te bevorderen.

Duurzame ontwikkeling

De trots van De Boer RVS is een eigen uitvinding: de optisch sorteerder. Die werkt met een camerasysteem uit Italië. Bij De Boer bouwden ze er een goed werkende garnalensorteerder omheen. De opgeviste garnalen liggen geduldig te wachten op een trilband, samen met de onvermijdelijke bijvangst. Het oog van de camera herkent feilloos alles wat voor een garnalenvisser ongeschikt is: kleine visjes, ondermaatse garnalen, alles wat geen garnaal is. Een pufje perslucht wipt de bijvangst van de band, die valt netjes in een bak water en kan zo direct weer overboord gezet worden. Levend en wel! Melle de Boer: ‘Normaal ging dat met een roterende trommel; dat is veel minder secuur. Een gedeelte van de bijvangst wordt dan per ongeluk mee verwerkt en daarna dood overboord gezet. Dat is vanzelfsprekend niet zo erg duurzaam.’

‘Kleine vieze beestjes’

Intussen staan de vernieuwingen niet stil. Nieuw uit het denklaboratorium van De Boer RVS: een zelf ontwikkelde larvenkweekfabriek. Dat klinkt verrassend, maar volgens Melle de Boer is er wel degelijk een duidelijke link met garnalen: ‘Ook hierbij gaat het om vieze kleine beestjes. Want eerlijk is eerlijk, ik moet toegeven: ik ben niet dol op garnalen. Ik eet zelfs helemaal geen vis; ik vind het geen mooie wezens, het spijt me. Wat veel belangrijker is: bij dit nieuwe project met larven konden we alle kennis goed gebruiken, die we in tientallen jaren hebben opgedaan in de technieken om garnalen te verwerken. We weten echt alles over transportlijnen en kooklijnen, hoe de onderdelen gestroomlijnd op elkaar aan moeten sluiten. Nóg een overeenkomst tussen larven en garnalen: het is een kwetsbaar product, daar moet je bij het transport rekening mee houden. Voor onze larvenkweekfabriek is al belangstelling uit Duitsland. Het gaat om eitjes van soldatenvliegen, die we groot kunnen kweken met restafval uit de voedingsmiddelenindustrie of restaurants. Om ze daarna te verwerken tot petfood. Het drogen en invriezen gaat volledig automatisch. Dat scheelt enorm. We kunnen zo’n 30.000 ton verwerken met maar 8 man. Dat betekent: voor slechts 10% van de gebruikelijke productiekosten. Het is voor de producent van diervoeder straks 90% goedkoper. Toch gaat het niet alleen om het geld; nuttig hergebruik van grondstoffen zoals restafval is natuurlijk ontzettend duurzaam. En dat willen we toch zeker allemaal?’

Innovatief, duurzaam én Fries

De twee investment managers Daniëlle van Dalfsen (NOM) en Sybo Zijlstra (FOM) leggen uit hoe de betrokkenheid bij het Makkumse bedrijf De Boer RVS tot stand kwam.

Sybo: ‘De FOM is aandeelhouder. Het bedrijf zocht groeikapitaal, een heel andere situatie dus dan bij een starterslening. Als we participeren, gaan we niet op de stoel van de directie zitten. De FOM heeft nooit een meerderheidsbelang, we zijn altijd minderheidsaandeelhouder. Melle de Boer blijft de baas! De FOM ondersteunt graag vooruitstrevende en innovatieve bedrijven in Fryslân die hun producten ook nog eens succesvol weten te exporteren. De Boer RVS bewijst dat we in Nederland met kwaliteit, flexibiliteit en innovatie goed de concurrentie aan kunnen met bijvoorbeeld Azië.’

Daniëlle: ‘Voor de NOM was er een duidelijke aanleiding om te participeren in De Boer RVS. Een mooi voorbeeld van een ‘consortium’ dat we zo nu en dan voor de gelegenheid oprichten met de FOM. Dit was voornamelijk interessant voor ons, omdat ze bij De Boer RVS druk bezig zijn met een innovatieve, duurzamere garnalensorteermachine. Wij zijn altijd op zoek naar innovatie en duurzaamheid. Het sluit aan bij één van onze thema’s gezonder, duurzamer, slimmer. Met de nieuwe methode gaat de bijvangst, die je altijd opvist, gewoon weer levend overboord. Wel zo diervriendelijk en milieubewust. Het door De Boer RVS bedachte systeem van ‘optisch sorteren’ met een camera blijkt nu ook nog eens verschillende toepassingen te hebben; lang niet alleen bruikbaar bij het secuur uitzoeken van garnalen. Het blijkt bijvoorbeeld ook inzetbaar in de recycling, om bij het scheiden van afval kleine kunststof deeltjes op te sporen. Daar zit toekomst in natuurlijk. Er is in Duitsland al belangstelling voor.’

Dit artikel verscheen eerder in NOMMER 45, een uitgave van NV NOM.